Sposób przejęcia mediów publicznych przez nową władzę jest nielegalny i
niezgodny z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 2016 r., na który
powołuje się obecna większość. Pytaniem, na które każdy musi
samodzielnie odpowiedzieć, jest - czy w imię poprawy sytuacji w TVP
można było sięgnąć po bezprawne metody - pisze Patryk Słowik,
dziennikarz Wirtualnej Polski.

Tekst będzie długi, więc tutaj skrót:

Po pierwsze: media powinny być publiczne, a nie "pisowskie". W ostatnich
latach były "pisowskie", a nie publiczne.

Po drugie: nowi rządzący mają pełne prawo zmieniać media publiczne.

Po trzecie: sposób, w jaki postanowili je zmieniać, jest w oczywisty
sposób bezprawny i niekonstytucyjny.

Po czwarte: mówienie, że nie dało się lepiej, jest dowodem na
ignorancję. Dało się lepiej, mądrzej, zgodnie z prawem i szybko - pokażę
jak.

Tyle wstępu. A teraz zapraszam na dłuższą wersję.

PiS przejmuje media
Pozwólcie, że zabiorę Was w podróż w przeszłość - niedaleką, bo tylko do
2016 r.

Wtedy to Prawo i Sprawiedliwość postanowiło przejąć media publiczne.
Robiło to w swoim stylu, czyli na rympał. Prawo służyło PiS wyłącznie do
legitymowania swoich chęci władania wszystkim.

Tak też stało się z mediami, w tym z TVP.

Jarosław Kaczyński ze swoimi ludźmi wymyślili, że konstytucyjnie
niezależna, i trudna wówczas do przejęcia przez PiS, Krajowa Rada
Radiofonii i Telewizji nie powinna się panoszyć. Przede wszystkim zaś
nie powinna mieć wpływu na powoływanie zarządów spółek zajmujących się
emisją tzw. mediów publicznych.

Uchwalono więc ustawę, nazywaną potem "małą ustawą medialną". PiS
wymyśliło, że zarządzających mediami publicznymi będzie powoływał i
odwoływał minister Skarbu Państwa.

W ten oto sposób Kaczyński przejął media, w tym TVP. Po prostu Dawid
Jackiewicz, ówczesny minister skarbu, zadzwonił do Janusza
Daszczyńskiego, ówczesnego prezesa TVP, i powiedział, że będzie nowy
prezes - Jacek Kurski.

Daszczyński mógł się zaspawać w gabinecie albo bić na parkingu, ale tego
nie zrobił - wiedział, że tak czy inaczej jego gabinet zajmie Kurski,
polityk z krwi i kości, któremu wcale nie zależy ani na rzetelności, ani
na pluralizmie medialnym.

Genialne dzieło Bodnara

PiS działało na rympał, ale na szczęście polskie państwo miało
uczciwych, rzetelnych, sprawiedliwych funkcjonariuszy. Takim bez
wątpienia był Adam Bodnar, rzecznik praw obywatelskich.

Bodnar powiedział: "basta!". I napisał wniosek do Trybunału
Konstytucyjnego - wówczas jeszcze nieprzejętego przez PiS - w którym
wykazywał, że tzw. mała ustawa medialna to niekonstytucyjny bubel.

Bodnar przytoczył szereg argumentów. Zwróćmy uwagę na kilka.

Przede wszystkim wątpliwości rzecznika wzbudziło wprowadzenie mechanizmu
powoływania członków zarządów i rad nadzorczych spółek publicznej
radiofonii i telewizji przez ministra właściwego do spraw Skarbu
Państwa. Bodnar wskazał, że "konstytucyjnym organem państwa
odpowiedzialnym za realizację misji mediów publicznych jest Krajowa Rada
Radiofonii i Telewizji", i że "pozbawienie Rady kompetencji w zakresie
obsady personalnej władz spółek publicznej radiofonii i telewizji
uniemożliwia temu podmiotowi sprawowanie funkcji stania na straży
wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w
radiofonii i telewizji (art. 213 ust. 1 Konstytucji RP)".

Bodnar nawiązał też do istoty i specyfiki publicznych mediów oraz
realizowanej przez nie misji publicznej, powiązanej z gwarancjami
wolności słowa (art. 54 ust. 1 Konstytucji RP) oraz wolności mediów
(art. 14 Konstytucji RP). W jego ocenie obowiązywanie tych zasad
nakazuje stworzenie modelu mediów, które nie będą podporządkowane
bezpośrednio żadnej władzy, szczególnie władzy wykonawczej.

"Rozwiązania przyjęte w ustawie nowelizującej uzależniają natomiast
władze mediów publicznych od jednego z członków rządu" - zauważył Bodnar.

Był to świetny wniosek, naprawdę. Bodnar zmiażdżył rządową narrację
pozwalającą na przejęcie mediów publicznych.

Trybunał o rządzie, nie radzie

Gdy Trybunał Konstytucyjny wydawał wyrok, a miało to miejsce 13 grudnia
2016 r. (coś mamy szczęście do 13 grudnia), zajmował się już po trosze
historią.

PiS bowiem małą ustawę medialną zastąpiło zmianami dalej idącymi.
Stworzono ustawę o Radzie Mediów Narodowych i to jej powierzono zadanie
powoływania i odwoływania menedżerów mediów publicznych. Oczywiście -
wiem, że nie muszę tego pisać, ale dla porządku napiszę - w skład rady
weszli ludzie przyjaźni Prawu i Sprawiedliwości.

Trybunał Konstytucyjny uznał jednak, że trzeba dbać o praworządność. I w
uzasadnieniu swojego wyroku jednoznacznie podzielił argumenty rzecznika
praw obywatelskich.

"Sprzeczne z tym założeniem, a przez to niezgodne z Konstytucją, byłoby
zatem powierzenie wykonywania nawet części zadań KRRiT organowi od niej
niezależnemu, a jednocześnie powiązanemu - choćby w niewielkim wymiarze
- z rządem" - stwierdził Trybunał.

Mitem jest to, co dziś niektórzy mówią, że Trybunał stwierdził
niezgodność z Konstytucją ustawy o Radzie Mediów Narodowych. Nic takiego
Trybunał nie stwierdził, choć faktycznie zasugerował, że rada nie
powinna mieć takich kompetencji, jakie jej przyznało PiS.

Pod wyrokiem podpisało się pięciu sędziów: Andrzej Rzepliński, Leon
Kieres, Stanisław Rymar, Piotr Tuleja i Marek Zubik. Wszyscy z dawnego,
"niepisowskiego", nadania.

Sienkiewicz słucha Sejmu

Wróćmy do 2023 r.

19 grudnia 2023 r. Sejm przyjął uchwałę dotyczącą mediów publicznych. W
uchwale tej powołał się na niewykonany do dziś wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z 13 grudnia 2016 r. I wezwał organy państwa do
działania w celu przywrócenia ładu prawnego, bezstronności i rzetelności
mediów publicznych.

Jeszcze tego samego dnia, 19 grudnia 2023 r., do apelu zastosował się
Bartłomiej Sienkiewicz, minister kultury i dziedzictwa narodowego.
Odwołał prezesów zarządów TVP, Polskiego Radia i Polskiej Agencji
Prasowej, a także rady nadzorcze. Powołał zaś nowe osoby w skład rad
nadzorczych, te zaś powołały nowe zarządy spółek.

20 grudnia 2023 r. do siedziby TVP wszedł nowo powołany przewodniczący
rady nadzorczej wraz z osiłkami.

W ten oto sposób przejmowane są media publiczne.

Kultura ponad prawem

Przejęcie mediów publicznych w ten sposób, w który zrobił to rząd, jest
nielegalne i niezgodne z Konstytucją. Wynika to z kilku kwestii.

Po pierwsze, nadal obowiązuje ustawa o Radzie Mediów Narodowych, zgodnie
z którą to ta rada powołuje i odwołuje menedżerów mediów publicznych.

Fakt, że nie powinna ona obowiązywać, bo jej rozwiązania są niezgodne z
tym, co powiedział Trybunał Konstytucyjny w 2016 r., nie oznacza, że
ustawa nie obowiązuje. Nowa większość powinna ją uchylić. Dlaczego tego
nie zrobiła, doskonale wiemy - nie zgodziłby się na to prezydent Andrzej
Duda.

Powołanie się na przepisy kodeksu spółek handlowych, co zrobił
Sienkiewicz, to dorabianie sobie alibi. Przepisy ustawy o Radzie Mediów
Narodowych są tu tzw. lex specialis. Mówiąc najprościej – je należy
stosować.

Po drugie, jeśli byśmy nawet uznali, że Rada Mediów Narodowych nie ma
prawa podejmować decyzji, jej kompetencje powinny trafić do Krajowej
Rady Radiofonii i Telewizji, a nie do członka rządu. Tak wynika z wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z 2016 r.

Tymczasem mamy sytuację taką: Sejm powołał się na wyrok Trybunału
Konstytucyjnego, w którym stwierdzono, że minister Skarbu Państwa nie
powinien odwoływać i powoływać organów mediów publicznych, po czym
minister kultury odwołał i powołał organy mediów publicznych.

Czy cała praworządność tego działania opiera się na tym, że zrobił to
minister kultury, a nie ten odpowiedzialny za Skarb Państwa (dziś byłby
to minister aktywów państwowych)?

Jak to wszystko oceni Adam Bodnar, obecny minister sprawiedliwości i
prokurator generalny? Czy nadal uważa, że członkowie rządu nie powinni
wywłaszczać z kompetencji KRRiT, czy już to wywłaszczenie z
konstytucyjnych kompetencji jest dopuszczalne?

Gabinety przejęte

Jednocześnie zmiana się dokonała - to jest fakt.

Gdy więc politycy Prawa i Sprawiedliwości twierdzą, że nowe władze TVP
nie mają prawa działać, należy to odczytać bardziej w kategoriach figury
retorycznej niżeli analizy prawnej.

Zresztą, wystarczy mieć dobrą pamięć: Prawo i Sprawiedliwość wiele zmian
dokonywało bezprawnie, co stwierdzał i Trybunał Konstytucyjny przed
przejęciem, i sądy powszechne, a mimo to zarządzało poszczególnymi
instytucjami.

Warto pamiętać, że media publiczne to tak naprawdę spółki, które emitują
programy. Zastosowanie więc do sporów znajdują m.in. zasady z prawa
handlowego.

Istotna w tym kontekście jest uchwała Sądu Najwyższego z 18 września
2013 r. (sygn. III CZP 13/13). W największym uproszczeniu Sąd Najwyższy
stwierdził, że uchwały wspólników lub walnego zgromadzenia są ważne,
dopóki sąd nie stwierdzi, że są nieważne.